С.Кумар: Би Энэтхэгээ санадаггүй, хоёр дахь эх орон, гэр бүл минь энд бий

-Та өөрийгөө танилцуулахгүй юу. Монголд хэзээ, ямар зорилгоор ирсэн бэ?

-Намайг С.Кумар гэдэг. Энэтхэг улсын иргэн. 2002 оноос Монгол Улсад ажиллаж, амьдарч байна. Хоол үйлдвэрлэлийн болон зочлох үйлчилгээний менежментийн чиглэлээр төгссөн. Сургуулиа төгсөнгүүт 21-хэн настайдаа Монголд энэтхэг хоолны “Хазара” ресторанд ажиллахаар урилгаар ирж байлаа.

Танд монголд ирээд тулгарсан анхны бэрхшээл нь цаг уурын өөрчлөлт байсан байх. 17 жилийн тэртээх дурсамжаасаа хуваалцахгүй юу?
-Би зургадугаар сарын 1-­ний өдөр Монгол Улсад хөл тавьж байлаа. Хүүхдийн баяр гэж мэддэггүй тул “ямар олон хүүхэдтэй улс вэ” гэж гайхаж байснаа санадаг юм. Хэдийгээр зуны улирал ч надад маш хүйтэн, би тэр зун савхин куртикээс салаагүй. Улаанбаатарт бүгд богино өмд цамцтай, зарим эрчүүд гэдсээ гаргачихсан халууцаж, аахилж байхад би ганцаараа зузаан савхитай явдаг байлаа.

Гайхамшиг үүгээр дуусаагүй ээ. Өвөл болоход би амьдралдаа анх удаа цас үзсэн. Бүх газар давс цацчихсан юм шиг үнэхээр гайхалтай санагдаж байлаа. Надад бэрхшээлээс илүү гайхамшиг л их тохиолдож байлаа. Өвөл нь зунаа, зун нь өвлөө санаж, хавар, намар нь хүртэл өөр өөрийн араншинтай гайхалтай орон. Эхний жилүүдэд хэлний асуудал тулгардаг байлаа. Гал тогоонд монголчуудтайгаа ойлголцох гэж дохиж зангасаар байгаад бараг хоол хийхээс илүүтэй гар цуцдаг байлаа. Гараа зөвхөн хоол хийхэд ашигладаг байхын тулд монгол хэлийг шахалтаар хурдан хугацаанд сурсан шүү.

-Монгол, энэтхэг хүний ялгааг та хэрхэн хардаг вэ?
-Монгол хүнд олон сайхан чанар бий. Энэтхэг хүн бол нэг хүнтэй муудалцвал үхэн үхтэлээ эргэж сайндахгүй. Кинон дээрээс харсан биз дээ, өвөөгийнхөө өшөөг авна ч гэх шиг явж байдаг. Гэтэл монгол хүн бол уурлаад, цагийн дараа л инээчихсэн харьцаж байдаг нь үнэхээр сайхан. Дээрээс нь маш тусархаг. Нээлттэй чанар нь их гоё. Миний хувьд сургууль төгсөөд эрхэлсэн анхны ажил, хилийн дээс алхсан анхны улс бол Монгол. Анх удаа гадаад явсан хүн гэр орон, аав ээжээ санана даа. Гэтэл би нэг ч удаа, хэнийг ч санаагүй. Яагаад гэвэл энэ орон, хамт олон, хүмүүс нь их сайхан хүлээж авсан учир надад уйтгарлаж, гуниглах шалтгаан өгөөгүй байх.

-Та монгол бүсгүйтэй гэрлэж, энд гал голомтоо бадраасан болохоор нутгаа санах нь бага байх. Монгол эмэгтэйн ямар чанарт татагдсан бэ?

-Хайр сэтгэл гэр бүлийн асуудалд тухайн хүн нь хэн бэ гэдэг нь чухал биш юм байна. Энэтхэгээр зүйрлэвэл аль кастынх байх, ямар давхаргын, ямар шашин шүтлэгтэй байх нь хамаагүй. Бид хоёр 2003 оны үед танилцаж, үерхсээр 2009 онд албан ёсоор гэр бүл болсон. Хоёулаа л хашир хандсан гэх үү дээ. Би хэдийгээр энэтхэг хүн ч миний хамгийн дургүй нэг зүйл байдаг. Энэтхэгийн нийгэмд хадам, бэр хоёрын харилцаа яг одоогийн солонгос кинонд гардаг шиг төвөгтэй.

Эхнэрээ ч хайрламаар байдаг, ээжийгээ ч бодмоор байдаг. Энэтхэг эрэгтэй хүн энэ балансыг барих гэж амьдралын хамаг энергиэ зарцуулдаг юм. Үүнээс болоод маш олон гэр бүл салах тохиолдол гардаг. Монголд энэ огт байхгүй гэж хэлэхгүй ч миний танилцсан хүмүүс, манай амьдралд ийм зүйл огт байхгүй. Дургүй бол дургүйгээ хэлчихнэ, дуртай бол түүнийгээ хэлнэ. Энэ надад маш амар санагдсан. Хоёрдугаарт энэтхэгчүүдийн суурин соёл өөрийн гэсэн таатай амьдралын хэвшлээс гарах дургүй болгочихдог.

Нэг хүн тогооч хийвэл насаараа л тогооч хийнэ. Нэг маягийн үс засуулах хэвтэй бол түүгээрээ л насыг бардаг. Монгол хүн бол тэс өөр. Ямар ч нийгэмд дасан зохицох чадвартай. Жишээ нь энэтхэг хүн хаана ч очсон, энэтхэг хоолноос өөр хоол удаан идэж чаддаггүй. Монголд анх ирэхэд байсан тавь жараад хүн 17 жилийн дараа гэхэд дөнгөж хоёр дахин нэмэгдэж чадсан уу үгүйтэй л байна. Учир нь энэтхэг эхнэрүүд гэрийн ая тух, эд зүйлгүйгээр удаан байж чаддаггүй юм.

–Таныг хадмууд чинь хэрхэн хүлээж авч байв?

-Маш сайхан хүлээж авсан. Хувь тавиланд талархдаг юм. Бид үерхэж байхдаа гэр бүлийнхэнтэй нь анх танилцаж байлаа. “Харь элгийн хүн охиных нь толгойг эргүүлэх гэж байна гэж бодох вий, гэрлэх бодолтойгоо яаж ойлгуулна даа” гэх мэтээр их эмээж байлаа. Манай хүн таван хүүхэдтэй айлын ганц охин. Гэсэн ч ах дүү нараас ганц хатуу ширүүн үг ирж байгаагүй. Бидний хурим Чингис зочид буудалд болсон. Хадам аав маань монгол хэлний багш хүн байсан. Хуриман дээр надад зориулж “тэнгэрийн хүү” гэдэг шүлэг бичсэнээ уншиж өгсөн нь туйлын хүндэтгэл байлаа. Одоо ч би тэр шүлгийг нандигнан хадгалдаг.

-Монголчууд охидоо гадаад хүнтэй гэрлүүлэхдээ тийм ч таатай биш ханддаг. Таны хувьд энэ үзэл мэдрэгдээгүй бололтой?

-Монголчуудын энэ үзлийг ойлгодог ч хувь тавилан надад ийм амьдрал заяасан. Миний хувьд ч гэсэн өөр улсын иргэнтэй гэрлэх нь хүнд байсан. Энэтхэгчүүд гадны бүү хэл дотоодын хүнтэй хамаагүй суулгахгүй. Баян ядуу, өөр каст, өөр шашны хүмүүс хоорондоо сууж болдоггүй. Ээж аав маань анх миний гэрлэлтийг хүлээн зөвшөөрөөгүй. “Та хоёрын нэг нь эх орноосоо хол амьдрах болно” гэж эсэргүүцдэг байв. Дээрээс нь би цагаан хоолтон. “Яаж гал зууханд хоёр төрлийн зоог барих вэ, идэш уушнаас эхлээд тохирох зүйл юу ч алга” гэж загнадаг байлаа. Бидний гэрлэлт аль аль талдаа амар байгаагүй. Одоо бол манай гэр бүл 2-3 удаа Энэтхэгт очсон, аав ээж маань надаас түрүүлж манай гурвыг л асуудаг болсон.

-Цагаан хоолтон, махан хоолтон нэг гэрт амьдрахад зөрчил хэр илэрдэг вэ?

-Гайгүй ээ, би өөрөө тогооч болохоор энэ асуудал биш. Энэтхэгчүүдийн бараг 60 хувь нь цагаан хоолтон. Цаг уур, амьдрах орчин, эрхэлдэг тариалан, хөрөнгө чинээ, шүтдэг шашин гэх мэт олон хүчин зүйл биднийг цагаан хоолтон болгодог.

-Хүүхдүүддээ энэтхэг соёл, хүмүүжлийг яаж шингээхийг хүсдэг вэ. Монголд өссөн болохоор монгол хүн л “гарах” нь дээ?

-Би тухайн нэг орны хүмүүжил гэдэгт санал нийлэхгүй байна. Төгс хүмүүжил гэж аль ч үндэстэнд байхгүй. Би хүүхдүүдийнхээ дүнг хардаггүй, тэр надад сонин биш. Гол нь хүүхдүүд маань хүн бүртэй мэндэлдэг, хүний төлөө гэсэн хүндэтгэлтэй болох хэрэгтэй. “Энэ дэлхийд амжилтад хүрсэн сая сая хүн байна, одоо нэмж мундаг хүн хэрэггүй. Харин одоо сайхан сэтгэлтэй хүмүүс л дутаж байна” гэж Далай лам хэлсэн байдаг. Би ийм л хүн бий болгохыг хүсдэг. Энэтхэг, эсвэл монгол хүмүүжилтэй гэсэн тамга хүүхдэдээ дарахгүй. Хэн нэгнийг зовоохгүй байх, чадвал хүнд тусалж амьдрахыг л зааж өгнө.

-“Эмэгтэй хүн цагаан зээр хоёр нутаггүй” гэж монголчууд ярьдаг. Ирээдүйд танай гэр бүл Энэтхэгт амьдрах уу?

-Би Энэтхэгт амьдарна гэж бодохгүй байна. Монголд биш юм аа гэхэд аль нэг гуравдахь улсад амьдарч байх болов уу. Яагаад гэвэл би нутгаасаа гараад хориод жил өнгөрлөө, цаг агаарын хувьд хүнд тусдаг болсон байна. Түүнчлэн 1.3 тэрбум хүнтэй хамт амьдрах уу, гурван сая хүнтэй амьдрах уу гэдэг сонголтын хариу нь тодорхой шүү дээ. Надад энд гадаадад байгаа юм шиг санагддаггүй. Хоёр дахь эх орноо гэж үздэг.